بررسی چگونگی کلاهبرداری با چک صیادی

آیا امکان کلاهبرداری با چک صیادی وجود دارد؟

کلاهبرداری با چک صیادی، یکی از روش­های کلاهبرداری است که افراد سودجو به دنبال آن هستند تا پول و سرمایه برسند. اخیرا دعاوی چک صیادی، موضوع دادگاه­ها و دادسراها شده است. چک صیادی با هدف جلوگیری از انواع روش های کلاهبرداری با چک، ابداع شد. هدف از ابداع چک صیادی، پیشگیری از انواع کلاهبرداری­ها، جلوگیری از صدور چک بلامحل و اصلاح فرآیند صدور و وصول چک بود. از این رو، بانک مرکزی تغییرات اساسی و نوینی را بر روی دسته چک­ها اعمال کرد. سامانه صیاد برای ثبت و پیگیری دسته چک صیادی طراحی شده است. هدف بانک مرکزی ایجاد فضای امن برای دسته چک بود ولی متاسفانه سواستفاده­کنندگان امکان کلاهبرداری با چک صیادی را فراهم کرده­اند.

عمدتا کلاهبرداری با چک صیادی توسط صادرکننده صورت می­گیرد. مطابق این دستور بانک مرکزی، تمامی دسته چک­ها به یک شکل و رنگ طراحی شده­اند و مشابه هم صادر شده­اند. هدف از طراحی دسته چک­های یک شکل و یک رنگ، یکپارچه­سازی و استانداردسازی دسته چک­ها می­باشد. سامانه صیاد این امکان را برای کاربران خود فراهم کرده است تا کاربران بتوانند پیشینه صادرکننده چک صیادی را استعلام کنند. از این رو، کاربران می­توانند افراد معتبر را بشناسند و در پی استفاده از سامانه صیاد و چک صیادی، آمار چک­های برگشتی کاهش پیدا کرده است. دسته چک صیادی بر خلاف دسته چک­های معمولی می­باشد و از سمت بانک صادر نمی­شود. بلکه متقاضی دسته چک بایستی از طریق سامانه بانک مرکزی (سامانه صیاد) اقدام کند و پس از اعتبارسنجی و احراز صلاحیت متقاضی، دسته چک صیادی به وی تعلق می­گیرد.

معرفی انواع چک

در قانون تجارت، صادرکننده چک همان صاحب حساب می­باشد که چکی را صادر می­کند و آن را به شخص دیگری می­دهد. شخص دریافت­کننده چک، دارنده چک است و می­تواند با مراجعه به بانک، مبلغ چک را نقد کند. در قانون صدور چک، چک­هایی وجود دارند که صادرکننده آن­ها، بانک می­باشد. مطابق ماده­ی 1 قانون صدور چک، چک به دو دسته­ی کلی تقسیم شده است. دسته اول، چک­هایی هستند که صادرکننده آن­ها، صاحب حساب است و دسته دوم، چک­هایی هستند که صادرکننده آن­ها، بانک می­باشد.

 

 

• چک­هایی که صادرکننده آن­ها، صاحب حساب می­باشد.

1- چک عادی یا معمولی: روش های کلاهبرداری با چک عادی، فراگیر شده است. این چک­ها توسط صاحب حساب، صادر می­شوند و بانک تضمینی در برابر قابل پرداخت بودن این نوع چک­ها، ندارد. در این نوع چک­ها، دارنده چک فقط می­تواند به اعتبار صادرکننده اعتماد کند و عملا تضمین بانک را ندارد.

2- چک تایید شده: چک تایید شده، توسط بانک تایید شده است و بانک آن را تضمین می­کند. چک تایید شده برای پاس شدن، الزاما نیازی به وجود وجه کافی در داخل حساب صادرکننده، ندارد. چرا که در هر صورت بانک ملزم به پرداخت آن می­باشد. استفاده از این نوع چک در ایران، محدود است.

• چک­هایی که صادرکننده آن­ها، بانک می­باشد.

1- چک تضمین شده: صدور این نوع چک توسط شخص، از بانک مطالبه می­باشد و دارنده­ی چک، می­تواند وجه چک را از بانک مطالبه کند. بانک هم صادرکننده و هم محال علیه چک تضمین شده می­باشد و تادیه وجه این نوع چک، توسط بانک تضمین شده است.

2- چک مسافرتی یا چک گردش: به چکی گفته می­شود که توسط بانک صادر می­گردد و وجه آن را می­توان از هر یک از شعبه­های بانک صادرکننده، تادیه کرد. چک مسافرتی به درخواست شخص صادر نمی­شود ولی به خواست شخص، در اختیار او قرار داده می­شود.

نمونه شکایت کلاهبرداری چک صیادی

پیش­تر اشاره کردیم که امکان کلاهبرداری با چک صیادی وجود دارد. با اجرایی شدن صدور دسته چک صیادی، ارتباط متقاضی با شعبه­های بانکی، محدود شده است و عمدتا متقاضی با سامانه صیاد در ارتباط می­باشد. با محدود شدن ارتباط متقاضی با شعبه­های بانکی و روی کار آمدن سامانه­ی صیاد، فرآیند اعتبارسنجی، صدور چک و رصد استفاده از چک، کاملا مکانیزه و سیستمی شده است و نیروی انسانی در آن هیچ دخالتی ندارد. اطلاعات مربوط به چک و صادرکننده­ی آن، به صورت آنلاین و سیستمی در دسترس متقاضی قرار می­گیرد.

 

 

قصد داریم نمونه شکایت کلاهبرداری چک صیادی را بازگو کنیم. شهروندی گزارش کرده است که 45 روز پیش دستگاهی را در سایت دیوار، برای فروش قرار می­دهد. شخصی به شهروند گزارش ما، پیام می­دهد و عنوان می­کند که دستگاه شما را با چک صیادی خریدارم و موعد چک را برای 45 روزه آینده تنظیم می­کنم. شهروند با پیگیری و استعلام، به شخص اعتماد می­کند و دستگاه را به او می­فروشد. شخص به فروشنده چکی با وضعیت سفید می­دهد ولی در روز 45ام، شهروند متوجه وضعیت قرمز چک می­شود. سپس به آدرس­هایی که از شخص دارد، مراجعه می­کند و در نهایت متوجه می­شود این یکی از روش های کلاهبرداری با چک صیادی بوده و او فریب خورده است.

دردسر چک صیادی، دقیقا همین موضوع است. کار کردن با سامانه صیاد برای اکثر افراد، تجربه­ای نو و تازه است و بسیاری از مردم قادر به کار کردن با آن نیستند. از این رو، دعاوی چک صیادی افزایش می­یابد.

نحوه استعلام چک صیادی چگونه است؟

کلاهبرداری با چک صیادی در اکثر مواقع تحت تاثیر عدم استعلام رخ می­دهد. چک­های صیادی دارای یک کد 16 رقمی هستند که می­توان آن کد را استعلام کرد و میزان خوش­حسابی صادرکننده را بررسی کند. چک صیادی را می­توان استعلام کرد و اطلاعاتی درباره­ی صاحب چک (صادرکننده چک)، اعتبار چک، وضعیت بدهی و حتی موجودی حساب شخص، تهیه کرد. هدف از این اقدامات، کاهش ریسک کلاهبرداری با چک صیادی می­باشد. نحوه استعلام چک صیادی به طروق زیر می­باشد:

1- استعلام چک صیادی از طریق اینترنت: جهت جلوگیری از احتمال کلاهبرداری با چک صیادی، سایت بانک مرکزی این قابلیت را برای مشتریان خود فراهم کرده است تا بتوانند خوش­حسابی و اعتبار صاحب حساب را بررسی کنند. مشتری می­تواند از قسمت نظام­های پرداخت و زیر ساخت، گزینه­ی استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی را انتخاب کند. سپس مشتری می­بایست کد 16 رقمی چک صیادی را در کادر شناسه چک صیادی وارد کند و ارسال نماید. با ارسال کد 16 رقمی، وضعیت اعتبار صاحب حساب به صورت آنلاین گزارش داده می­شود.

 

 

2- استعلام چک صیادی از اپلیکیشن ساد 24: این اپلیکیشن، مانعی برای کلاهبرداری با چک صیادی می­باشد و این قابلیت را به کاربر می­دهد که وضعیت سرقتی بودن، مفقودی بودن چک و خوش­حساب بودن صاحب حساب را بررسی کند. استفاده از اپلیکیشن ساد 24، رایگان می­باشد و کافی است که متقاضی این اپلیکیشن را بر روی تلفن همراه خود نصب کند. اپلیکیشن ساد 24 را می­توانید از بازار دانلود کنید و آن را نصب و اجرا کنید.

استعلام چک صیادی با پیامک چگونه است؟

یکی دیگر از روش­های استعلام کلاهبرداری با چک صیادی، ارسال پیامک به شماره 701701 می­باشد. متن پیامک ارسالی می­بایست 1*1*شناسه یا همان کد 16 رقمی درج شده بر روی چک صیادی باشد. جواب پیامک شما، وضعیت چک صیادی صادرکننده را مشخص می­کند. هزینه استعلام چک صیادی با هر پیامک، 3500 ریال می­باشد. هر شماره موبایل در روز می­تواند چهار مرتبه استعلام بگیرد. پیامکی که از وضعیت چک صیادی را مشخص می­کند، به شرح زیر می­باشد:

1- وضعیت سفید: صادرکننده هیچ گونه سابقه­ی چک برگشتی ندارد و یا در صورت وجود سابقه­ی برگشتی، از صادرکننده رفع سو شده است.

2- وضعیت زرد: صادرکننده دارای یک فقره چک برگشتی می­باشد که حداکثر مبلغ چک برگشتی معادل 5 میلیون تومان می­باشد.

3- وضعیت نارنجی: صادرکننده در سابقه­ی خود، دو تا چهار فقره چک برگشتی دارد که حداکثر مبلغ چک­های برگشتی معادل 20 میلیون تومان می­باشد.

4- وضعیت قهوه­ای: صادرکننده در سابقه­ی خود، حداقل پنج و حداکثر ده فقره چک برگشتی دارد که حداکثر مبلغ چک­های برگشتی معادل 50 میلیون تومان می­باشد.

5- وضعیت قرمز: صادرکننده در سابقه­ی خود، بیش از ده فقره چک برگشتی دارد که حداکثر مبلغ چک­های برگشتی، بیش از 50 میلیون تومان می­باشد.

 

 

استعلام چک افراد دارای حساب مشترک به چه صورت است؟

یکی از روش های کلاهبرداری با چک صیادی، وجود حساب مشترک می­باشد. از این رو، برای استعلام چک صیادی افرادی که دارای حساب مشترک هستند، وضعیت استعلام شده مربوط به فردی است که بیشترین مبلغ را در حسابش دارد و استعلام تعداد چک­های برگشتی مربوط به بیشترین چک برگشتی از بین صاحبان حساب، می­باشد. برای استعلام از اشخاص حقوقی که فاقد شناسه ملی در سایت بانک مرکزی هستند، نمی­توان اقدامی انجام داد. در این صورت، سایت بانک مرکزی، گزارش عدم امکان اخذ استعلام را نمایش می­دهد. ناگفته نماند که قابلیت استعلام گرفتن، فقط برای چک­های صیادی ممکن است، چرا که فقط این نوع چک­ها دارای شناسه یا کد 16 رقمی می­باشند. امروزه، هستند افرادی که از چک­های قدیمی و معمولی استفاده می­کنند ولی در آینده تمام چک­ها صیادی خواهند شد.

تشخیص جعل چک صیادی و کلاهبرداری با چک صیادی

هر چند که دسته چک­های صیادی همگی یک شکل و یک رنگ هستند ولی باز هم احتمال کلاهبرداری با چک صیادی وجود دارد. طراحی چک­های صیادی توسط نرم­افزار و سیستم صورت می­گیرد و نمونه­های جعلی و تقلبی آن، به راحتی قابل تشخیص هستند. فقط کافی است که شخص یک بار با این نوع چک­ها کار کرده باشد. برای مثال نمونه­های جعلی چک صیادی، خط به صورت ترکیب نقطه­های رنگی درست شده است و با نمونه­های اصلی که به صورت خطی هستند، متفاوت است. البته این تفاوت با ذره­بین قابل تشخیص است. دلیل ثبت نشدن چک صیادی هر چیزی که باشد، این امکان را برای کلاهبردار فراهم می­کند.